Хүний биед зэс нь эд эсийн амьсгалын үйл явц, анаболизм (шинэ бүтэц, бодисын нийлэгжилт), гемоглобин болон бусад төмрийн порфирины нийлэгжилт, арьс, үс, нүд, арьсны пигментүүдийн нийлэгжилтэд оролцдог, дотоод шүүрлийн булчирхайн үйл ажиллагаанд оролцдог бодис юм. Хүний биеийн хувьд зэсийн ач холбогдлын талаар:
Хүний биед зэсийн ач холбогдлыг эрт дээр үеэс мэддэг байсан. Тиймээс эртний Грекийн эмч, гүн ухаантан Эмпедокл зэс шаахай өмсдөг байсан бөгөөд энэ нь түүнд оюун ухаан, уран сэтгэмжийг бий болгодог гэж үздэг. Ибн Сина “Анагаах ухааны хууль”-д (1020) ясны хугарлын үед зэс нунтаг хэрэглэхийг зааж өгсөн бөгөөд шархадсан шарханд зэс хавтанг уяхыг зөвлөдөг байжээ.
Хүний биеийн хоногийн хэрэгцээ 1-7 мг (ДЭМБ-ын зөвлөмжийн дагуу). Насанд хүрэгчдийн зэсийн хоногийн хэрэгцээ 1.5 мг байна. Үүнийг хангалтгүй хэрэглэснээр хүний биед зэсийн дутагдал үүсч болно. (өдөрт 1 мг ба түүнээс бага). Ходоод гэдэсний замд бие махбодид орж буй зэсийн 95% хүртэл шингэдэг (мөн түүний хамгийн их хэмжээ нь ходоодонд байдаг). Дараа нь арван хоёр нугасны гэдэс байдаг бөгөөд зэс нь биед илүү сайн шингэдэг. Цусан дахь зэс нь сийвэнгийн альбумин (12-17%), амин хүчлүүд гистидин, треонин, глютамин (10-15%), тээвэрлэх уураг транскуприн (12-14%), церулоплазмин (60-65 хүртэл) -тэй холбогддог. %).
Зэс нь бүх эс, эд, эрхтэнд нэвтэрдэг. Зэсийн хамгийн их концентрацийг элэг, бөөр, тархи, цусанд тэмдэглэсэн байдаг. Гэсэн хэдий ч зэсийг бусад эрхтэн, эд эсээс олж болно. Элэг нь зэсийн бодисын солилцоонд тэргүүлэх үүрэг гүйцэтгэдэг, учир нь энд ферментийн идэвхжилтэй, зэсийн гомеостазыг зохицуулахад оролцдог церулоплазмин уураг нийлэгддэг. Үүнээс гадна, церулоплазмин нь төмрийг төмрийн төмрөөр исэлдүүлэхэд оролцдог, учир нь зөвхөн энэ хэлбэрээр төмөр нь биед байдаг.
Бие дэх биологийн үүрэг: Зэс нь гем, үүний дагуу гемоглобины биосинтезд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Тиймээс төмрийн адил дутагдал нь цус багадалт үүсгэдэг. Зэс нь митохондрийн амьсгалын замын гинжин хэлхээний төгсгөлийн фермент болох цитохром оксидазын бүтцийн нэг хэсэг юм. Тиймээс энэ нь эсэд энерги үүсгэх процесст зайлшгүй шаардлагатай. Зэс нь бие махбодийн антиоксидант хамгаалалтад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Цайртай хамт эд эсийн антиоксидант фермент – супероксид дисмутаза ба антиоксидант цусны сийвэнгийн уураг – церулоплазмины бүтцэд ордог бөгөөд энэ металлын тээвэрлэгч юм.
Зэс нь ү р э в с л и й н эсрэг болон ариутгах шинж чанартай байдаг (магадгүй түүний антиоксидант үйлдэлтэй холбоотой). Катехоламин, серотонин, тирозин, меланин зэрэг бодисын солилцоог зохицуулдаг. Инсулины үйл ажиллагааг нэмэгдүүлж, нүүрс усыг бүрэн ашиглахад тусалдаг. Өсөлт, нөхөн үржихүйд шаардлагатай бөгөөд энэ нь меланин пигментийн нэг хэсэг юм. Энэхүү ул мөр элемент нь холбогч эдийн уураг болох коллаген ба эластиныг бүрдүүлэхэд оролцдог. Эдгээр нь яс, мөгөөрсний эд, арьс, уушиг, цусны судасны хананы бүтцийн бүрэлдэхүүн хэсэг юм. Тиймээс зэсийн дутагдал нь аорт болон тархины судаснуудын аневризм үүсэхэд хүргэдэг. Үүнтэй ижил шалтгаанаар зэсийн дутагдал нь ясны эдийг эрдэсгүйжүүлэх, ясны сийрэгжилтэд хүргэдэг.
Зэс нь мэдрэлийн миелин бүрээс үүсэхэд оролцдог бөгөөд тэдгээрийн доройтол нь олон склероз болон мэдрэлийн системийн бусад ноцтой эмгэгүүдэд хүргэдэг. Төмөр, цайр, аскорбины хүчил, таннин, антацид, нүүрс ус зэрэг нь хоол хүнсэнд их хэмжээгээр орсон тохиолдолд зэсийн биологийн хүртээмжид нөлөөлдөг. Хоол хүнс дэх зэсийн хэмжээ их бага хэмжээгээр эдгээр шим тэжээлийн зарим бодисын солилцоонд нөлөөлдөг. Зэсийн дутагдал нь төмрийн солилцоог өөрчилдөг. Органик бус давс хэлбэрээр төмрийн илүүдэл нь зэсийн дутагдлын шинж тэмдгүүдэд хүргэдэг.
Зэсийн нөөцийн хомсдол нь цайр, молибденийг удаан хугацаанд их хэмжээгээр авч байсан хүмүүст ажиглагддаг. Зэсийн молибден, сульфатын хүхэр, түүнчлэн манган, цайр, хар тугалга, стронций, кадми, кальци, мөнгө зэрэг физиологийн антагонизм байдаг. Зэс нь эргээд төмөр, кобальт, цайр, молибден, А аминдэмийн шингээлтийг саатуулдаг. Жирэмслэлтээс хамгаалах бэлдмэлүүд, дааврын бэлдмэлүүд, кортизоны бэлдмэлүүд нь бие махбодоос зэсийг гадагшлуулахад хувь нэмэр оруулдаг.
Өдөр бүр 1500 мг аскорбины хүчил хэрэглэх нь зэсийн тээвэрлэгч болох церулоплазмины концентраци буурахад хүргэдэг. Зэсийн шингээлт нь 600 мг аскорбины хүчилд саад болохгүй, гэхдээ церулоплазмины хэмжээ буурч, оксидазын үйл ажиллагаа буурч магадгүй юм. Туршилтын судалгаагаар хоол хүнсэнд хэрэглэж буй нүүрс усны төрөл нь зэсийн дутагдлын зэрэг, хүнд байдалд нөлөөлдөг болохыг тогтоожээ. Сахароз ба фруктозын нөлөө нь ялангуяа тааламжгүй байдаг.
Зэсийн дутагдлын шинж тэмдэг:
Зэсийн дутагдлын эхний шинж тэмдгүүдийн нэг нь ясны сийрэгжилт юм. Зэс нь ясны эд, арьс, холбогч эдийг үүсгэдэг гол уургийн нэг болох коллаген үүсэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Мөн үс бууралтах, халзрах нь мөн зэс дутагдлын шинж тэмдэг юм. Бие дэх зэсийн дутагдал нь өсөлтийг удаашруулж, цус багадалт, үс бууралтуулж, хэсэгчлэн халзруулж, биеийн ерөнхий сулрал үүсгэдэг. Үүнээс гадна амьсгалын замын үйл ажиллагаа буурч, арьсны шархлаа үүсэх, хоолны дуршил буурах, үүний дагуу турах, зүрхний булчингийн атрофи, гемоглобин, цусны улаан эсийн тоо буурах зэрэг шинж тэмдэг илэрнэ.
Чихрийн шижин өвчний үед зэсийн агууламж буурдаг. Түүний агууламж нь сэтгэл хөдлөлийн стресс, сэтгэцийн эмгэг, эпилепси зэрэгт буурдаг. Тиймээс зэс агуулсан бэлдмэл, ургамлаар мэдрэлийн болон сэтгэцийн өвчнийг эмчлэх боломжтой юм шиг санагддаг. Зэсийн агууламж эпилепси, гепатит, элэгний хатуурал, цус багадалт, лейкеми, янз бүрийн халдварт өвчин (халуурах, сахуу, сүрьеэ, менингит) -ээр нэмэгддэг. Цусан дахь зэсийн түвшин болон ү р э в с л и й н үр дүнд биеийн температур нэмэгдэх хоёрын хооронд шууд хамааралтай байдаг. Оношлогооны ач холбогдлын хувьд зэсийн агууламж нэмэгдэж байгаа нь ESR-ийг тодорхойлохтой харьцуулж болно.
Мөн зэс илүүдлийн гол шинж тэмдгүүд:
Эдгээр нь мэдрэлийн системийн үйл ажиллагааны эмгэг (санах ойн хямрал, сэтгэлийн хямрал, нойргүйдэл), харшлын дерматоз, атеросклерозын эрсдэл нэмэгддэг. Үүнээс гадна элэг, бөөрний үйл ажиллагаа алдагдах, цусны улаан эсийн гемолиз, шээсэнд гемоглобины харагдах байдал, цус багадалт. Мөн элэгний гэмтэл, зэс, уургийн солилцооны удамшлын эмгэгтэй холбоотой цирроз, тархины хоёрдогч гэмтэл (Вилсон-Коноваловын өвчин нь элэг болон бусад эдэд зэс хуримтлагдахтай холбоотой өвчин юм).
Элэгний хатууралтай үед зэсийн агууламж нэмэгддэг. Түүний маш өндөр түвшин нь анхдагч цөсний хатуурал, цөсний атрези үед ажиглагддаг. Ийм нөхцөлд хоолны дэглэм дэх зэсийн хязгаарлалтаас илүү хелат бодис хэрэглэхийг зөвлөж байна. Хүн зэсийн хэт их хэрэглээ нь тархины эд, арьс, элэг, нойр булчирхай, миокардид энэ элементийг хэт ихээр хуримтлуулахад хүргэдэг.
Дараах хүмүүст зэс хэрэгтэй:
Гиперлипидемитэй; ясны сийрэгжилт; цус багадалттай; үсийг бэхжүүлэх зорилгоор; мэдрэлийн систем, үе мөчний хэвийн үйл ажиллагааг хангах; уушигны өвчинтэй; аливаа үрэвсэлтэй; гангрена, чихрийн шижин, эндартериттэй хүмүүст зэс хэрэгтэй.
Зэсийн хүнсний эх үүсвэр:
Самар ба үр: Газрын самар, намууны үр, макадамия, бүйлс, Бразил самар, хушга, нарс самар, наранцэцгийн үр, хулууны үр, пистачиос, ялангуяа гүнжидийн үр, самар зэрэг, Ургамлын тос: хулууны үрийн тос; хатаасан жимс: үзэм, хатаасан инжир, хатаасан чангаанз, огноо, чавга; үр тариа, ялангуяа – гурвалжин будаа, эрдэнэ шиш, овъёос, шар будаа, зөөлөн улаан буудай, хатуу улаан буудай, урт үр тарианы цагаан будаа, дугуй үр тарианы цагаан будаа, хөх тариа, арвай. Буурцагт ургамал: (шош, вандуй, шар буурцаг, шош, сэвэг зарам). Ундаа: цай, кофе, жүүс; Хүнсний ногоо: цагаан гаа, цэцэгт байцаа, колраби, төмс, навчит ногоо, яншуй, яншуй, улаан лууван, манжин, спаржа, улаан лооль, Иерусалим артишок, хулуу, тунхууны навч, сармис; лаврын навч, кориандра (килантро), ногоон сонгино, таана, чинжүү, яншуй, сармис зэрэгт
Жимс: авокадо, чангаанз, цитрус жимс (ялангуяа жүрж, нимбэгний хальс), интоор, анар, лийр, гүзээлзгэнэ, киви, үхрийн нүд, бөөрөлзгөнө, манго, чацаргана, үхрийн нүд, хурга, интоор, Мөөг: цагаан мөөг, хясаа мөөг, chanterelles, boletus, мөөг, champignons. Зэсээр баялаг хоолонд элэг, бөөр, хулд, сам хорхой, хавч, хавч болон бусад далайн хоол, ялангуяа замаг (далайн замаг) орно. Эдгээр бүтээгдэхүүнийг тусад нь хэрэглэхийг зөвлөж байна.
